Robert  CAPA  

Biografie:

Geboren: 22 oktober 1913 - Budapest (Hongarije)
Als: Friedmann Endre Ernõ
Overleden: 25 mei 1954 - Thai-Binh (Vietnam)

Eén van 's werelds beroemdste oorlogsfotografen.

Friedmann Endre Ernõ, de latere Robert Capa, werd, als tweede van drie zonen, geboren in Budapest, Hongarije; zijn ouders waren Hongaarse Joden.
Endre's geboorte werd gekenmerkd door drie verschillende ongewone zaken. Hij werd met de helm geboren (gedeelte van het membraan dat bij de geboorte nog om het hoofd van de baby zit) en wanneer die was verwijderd bleek zijn hoofdje vol haar te staan. Hij werd ook nog geboren met een extra vinger aan elke hand (uiteindelijk chirurgisch verwijderd). In plaats van dat als een slecht voorteken te beschouwen, las Friedmann's moeder uit die tekens dat haar zoon op een dag beroemd zou worden. Zij zag het juist, haar zoon werd de waarschijnlijk beroemdste oorlogsfotograaf van de 20ste eeuw, Robert Capa.

Endre groeide op in het Pest-gedeelte van Budapest, in de liberaal Joodse Hongaars sprekende middenklasse. Zijn moeder, Julia, was een sterke, intelligente vrouw die haar eigen modewinkel had. Zijn vader, Dezsõ, was de kleermaker in Julia's winkel en gekarakteriseerd als een 'onbeduidend maar keurig man, onverantwoordelijk, luchthartig en goed in het vinden van uitvluchten om het werk vroeger te verlaten en later thuis te komen van zijn kaartavonden'. Zij kregen samen drie kinderen László, Endre en Kornel (deze laatste zou als Cornell Capa eveneens fotograaf worden). Doordat Julia weinig tijd had, werden de joingens grootgebracht door een gouvernante die hen Duits leerde spreken.

Kati Horna in Budapest, op een foto uit 1933.

Endre, die wel het favorietje bleef van zijn moeder, was een goed student, maar zeer zelfstandig. Hij en zijn vrienden zwierven door de straten. Een meisje waar hij gek op was, Besnyö Eva, bezat een camera. Door haar en haar camera overal te volgen, werden zij vrienden. De invloed van Eva op Endre was onmiskenbaar. Een andere belangrijke invloed op zijn leven kwam van Kassák Lajos, die een liberaal ondogmatische politieke filosofie formuleerde die Friedmann zijn ganse leven zou bijblijven. Het waren beide invloeden die hem deden beslissen fotograaf te worden.

Maar zijn grote jeugdliefde in Budapest zou Kati Horna (in 1912 geboren Kati Deutsch) geweest zijn. Zij ontmoetten elkaar als teenagers en zouden weldra onafscheidelijk geweest zijn, volgens Horna's dochter, Norah. Zij waren beiden lid van dezelfde linksgerichte intellectuele beweging en hadden beiden fotografie als interesse. Endre was gefascineerd door de bankiersdochter (hij zou dat zijn ganse leven lang blijven) en zij spendeerden veel tijd met elkaar. Wanneer Horna 18 jaar was ging zij naar Berlijn wonen, maar hun wegen kruisten elkaar enkele jaren later opnieuw in Parijs. Door hun verschillende werkterreinen vervreemden zij toch ietwat van elkaar. Bij het uitbreken van W.O. II zou Horna naar Mexico City verhuizen. Toen had zij reeds haar latere levensgezel Jose Horna ontmoet, die haar een dochter schonk, Norah. Toch was Kati later ontroostbaar wanneer zij de dood van Capa vernam.

In 1930 begon Friedman dan te fotograferen. Hongarije werd toen bestuurd door de fascistische en antisemitische dictator Horthy Miklós. De jonge Jood kwam in contact met een locale communistische lobbyist en ook al hadden ze beiden een gebrek aan belangstelling voor elkaar, het trok toch de aandacht van de geheime politie. Hij werd gearresteerd en weer vrijgelaten onder de voorwaarde dat hij Hongarije zou verlaten.
Op 12 juli 1931 verliet hij zo Hongarije op 18-jarige leeftijd en kwam drie weken later terecht in het toen nog gastvrije Berlijn, waar hij van 1931 tot '33 politicologie studeerde aan de Universiteit van Berlijn. Zijn eerste foto's publiceerde hij in 1931 in de 'Berliner Illustrierte Zeitung'. Dankzij zijn uitzonderlijk talent mocht hij banneling Trotski gaan fotograferen in Kopenhagen. Diens foto's kon hij aan 'Ullstein Magazine' verkopen.

Filmende Capa (foto genomen door Gerda Taro).

In 1933 kwam Hitler dan aan de macht in Duitsland. Friedmann was jood en hij begreep al vlug wat hem te wachten stond en vluchtte via Wenen en Budapest naar Parijs. Daar ontmoette hij als geïmporteerde Parijzenaar drie personen die z'n leven zouden veranderen. De eerste was een radicale intellectueel en fotograaf, genaamd Henri Cartier-Bresson. De tweede, de jonge Poolse fotograaf David Szymin, die de bijnaam Chim had. En als laatste Gerda Taro (geboren Gerda Pohorylle), net als hij fotografe en Duits vluchtelinge. De drie werkten bij het agentschap 'Allience', opgericht door weer een andere Duitse vluchtelinge Maria Eisner. Friedmann, die z'n voornaam in André had veranderd, werd verliefd op Taro, die hem tevens werk bezorgde.
Gedurende deze periode werd de basis gelegd voor de 'Robert Capa' legende. Taro en Friedmann dachten namelijk dat voor de foto's meer betaald zou worden als ze gemaakt waren door een succesvolle Amerikaan, in plaats van een stel armoedige jonge immigranten. 'Robert Capa' werd simpelweg uitgevonden. Verrassend genoeg werkte dit en Capa's foto's werden verkocht tegen 150 frank elk, wat meer was dan het gebruikelijk tarief. Het 'bedrog' werd ontdekt toen Lucien Vogel, redacteur van 'Vu Mazazine' een aantal foto's van 'Capa' kreeg aangeboden, terwijl hij getuige was geweest van het feit dat Friedmann ze maakte. En dus veranderde Friedmann simpelweg zijn naam in Robert Capa. Hij zou de naam echter pas daadwerkelijk in Spanje actief gebruiken.

Parijs 1936: Robert Capa samen met Gerda Taro.

Van de jaren 1933 tot 1939 maakte hij dan foto's voor 'Life', 'Time' en 'Illustrated London News'.
En op 23-jarige leeftijd oogstte Capa in 1936 internationale roem met zijn foto's van de Spaanse Burgeroorlog voor 'Vu' en 'Regard'. Zijn geliefde Gerda Taro werd daar echter gedood door een tank van de... bevriende republikeinen.
Op 5 september 1936 nam Capa aan het front bij het dorp Cerro Muriano zijn meest beroemde foto: een republikeinse militieman op het moment van zijn dood. Vu Magazine publiceerde de foto enkele weken voor Capa's 32ste verjaardag. Maar er ontstond veel discussie over de echtheid van de foto. Er werden vraagtekens gezet bij de relatie van Capa met het slachtoffer, waarom zijn camera precies op het juiste punt was scherpgesteld en waarom er geen sprake is van een schotwond (de man draagt een hoofddoek waarvan de knoop wel wordt gezien als de wond). Om de schijn tegen te hebben, zijn er geen contactafdrukken of negatieven beschikbaar die het verloop van de gebeurtenissen weergeven. Alles is zoekgeraakt. Het is Capa niet gelukt om gedurende zijn leven bewijs te leveren voor de echtheid van de foto, bovendien spreekt zijn verklaring andere verklaringen, afgelegd door vrienden, tegen.
Onderzoek in de jaren negentig bracht tenslotte aan het licht dat het toch om een authentieke opname gaat; de 'vallende soldaat'" werd (op basis van ander fotomateriaal, documenten en een getuigenis) geïdentificeerd als Frederico Borell García.

'Death of Loyalist Militiaman Frederico Borrell Garcia, Cerro Muriano (Cordoba Front), 1936.'	6 juni 1944. U.S. soldaten zoeken dekking achter een hindernis op Omaha Beach in Normandië.
Een Siciliaanse boer toont een Amerikaans soldaat de door de Duitsers genomen weg, Sicilië, 4 of 5 augustus 1943.	Joodse troepen bereiden zich voor een Arabisch dorp aan te vallen (Palestijnse oorlog, juni 1948).

Cover Life 16 mei 1938: 'A Defender of China'.	Cover Life 14 mei 1945: 'Victorius Yank'.

Ronde van Frankrijk 1939.

In 1938 fotografeerde hij het Chinese verzet tegen de Japanse bezetters in Mantsjoerije (samen met Joris Ivens).
De Tour van 1939 was zijn volgende fotografisch object. In datzelfde jaar emigreerde Capa naar de Verenigde Staten. De Mexicaanse presidentsverkiezingen in 1940 werden ook door hem gefotografeert.
Tijdens Wereldoorlog II was hij vanaf 1941 tot 1945 oorlogscorrespondent voor 'Life'. Capa fotografeerde die oorlog in Engeland ('41), Noord-Afrika, Sicilië, Italië ('43 - '44), Normandië en de Ardennen ('44) en de bevrijding van Duitsland door de Amerikanen ('45).
Tussen zijn vrienden vinden wij namen als Ernest Hemmingway, John Steinbeck, Irwin Shaw, Pablo Picasso, Henri Cartier-Bresson en anderen.

In februari 1943 ontmoette Capa de jonge mooie Elaine Justin. Zij werden onmiddellijk verliefd op elkaar en hun relatie zou stand houden tot het einde van W.O. II, terwijl Capa nochtans het meeste van zijn tijd aan het front doorbracht. Capa noemde de roodharige Elaine liefdevol "Pinky," en hun romance werd het thema van zijn oorlogsmemoires 'Slightly Out of Focus'. In 1945 brak Elaine echter met Capa en trouwde met haar vriend, Chuck Romine.
Enkele maanden later werd Capa de minnaar van actrice Ingrid Bergman, die doorheen Europa reisde en de Amerikaanse soldaten entertainde. In December 1945 volgde Capa haar naar Hollywood, waar hij korte tijd voor 'American International Pictures' werkte. Bergman trachtte hem te overtuigen met haar te trouwen, maar Capa wou niet in Hollywood leven. Hun relatie eindigde in de zomer van 1946 wanneer Capa naar Turkije reisde.

Zweeds filmicoon, Ingrid Bergman.	Capa samen met Ingrid Bergman.

Henri Cartier-Breson, de meester van het vluchtige moment...

In 1947 richtte hij, samen met Henri Cartier-Breson, David Seymour en George Rodger, het fotoagentschap 'Magnum' op, waarvan hij van 1948 tot 1954 voorzitter was. Simpel was het niet om te mogen werken voor het fotoagentschap. Eerst kreeg een potentiële kandidaat een invitatie om zijn werk te laten zien. Met een beetje mazzel werd hij vervolgens aspirant-lid en moest een paar jaar bewijzen dat hij kwalitatief op hoog niveau bleef. Vol passie en een kritische, eigenzinnige blik. Als alle Magnum-fotografen, zo'n zestig in totaal, de nieuwkomer dan nog steeds zagen zitten, werd hij pas volwaardig lid. Hij, inderdaad, want vrouwen werden zelden toegelaten.
In 1947, toen de Koude Oorlog al bezig was, mocht hij een maand lang de Sovjet-Unie, Tsjechoslovakije en Hongarije bezoeken en zelfs in 1949, in volle Koude Oorlog, geraakte hij toch nog in Hongarije, Polen en Tsjechoslovakije, samen met zijn vriend en romanschrijver John Steinbeck.
In de jaren 1948 tot 1950 filmde hij de Israëlische onafhankelijkheidsverklaring, de eerste oorlog die erop volgde en de moeilijke start van de nieuwe joodse immigranten.
Van 1950 tot 1953 leefde hij als bon vivant in Parijs en genoot hij met volle teugen van zijn reizen in West-Europa en van de decadentie in de oorden die hij opzocht.
In 1953 verdacht de Amerikaanse regering hem ervan een communist te zijn, met als gevolg dat zijn reispas maandenlang werd ingetrokken.

In 1954 vertrok Capa naar Japan met een Magnum tentoonstelling. Wanneer hij daar vertoefde had Life plots een fotograaf nodig op het front in Indochina. Capa stelde zich vrijwilliger. Hij trok dan naar Vietnam en Laos om de Indo-Chinese oorlog te verslaan. Maar dit was de oorlog te veel. Zijn geluk was op toen hij op 25 mei 1954 in Vietnam, toen hij een Frans convooi vergezelde, in Thai-Binh om het leven kwam door op een landmijn te stappen. Hij was op slag dood en toen men hem vond omknelde hij nog steeds zijn camera...
Zijn begrafenis vond plaats in de Verenigde Staten in het Old Quaker Meeting House in Purchase, New York.

Een collage van foto's van Robert Capra en een afscheidswoord van Ernest Hemingway van 27/5/1954.

Het fotoagentschap Magnum en de Robert Capa Golden Medal Award for Outstanding Photography (ingesteld in 1955 als beloning voor een buitengewone professionele verdienste) hebben van Robert Capa een icoon gemaakt. Een soort patroonheilige van het gilde der beroepsverslaggevers. Capa maakt het onderwerp uit van talrijke boeken. In 1976 werd hij ook opgenomen in de International Photography Hall of Fame and Museum.

De Hongaar is in zijn eentje voor een groot deel verantwoordelijk voor het stereotiepe beeld van de oorlogsreporter als stoere, tomeloze minnaar van het kwaad.
Capa's stelregel "Als je foto's niet goed genoeg zijn, zit je er niet dicht genoeg op" geldt nog altijd als hét credo van de betere reportagefotografie.


Een paar van Capra's boeken:

Heart of Spain: Robert Capa's Photographs of the Spanish Civil War door Robert Capa, Esperanza Aguirre Gil de Biedma, Jose Guirao Cabrera en Cornell Capa.
Robert Capa: Photographs door Robert Capa, Henri Cartier-Bresson en Richard Whelan.
A Russian Journal door John Steinbeck, Susan Shillinglaw (Introductie), Robert Capa (Fotograaf).
Slightly Out of Focus door Robert Capa, Cornell Capa (Voorwoord), Richard Whelan (Introductie).